Mary of Arnhem
De geallieerde eenheden in het operatiegebied rondom Nijmegen kwamen na operatie Market Garden op veel plekken stil te liggen, en de gevechten kregen het karakter van statische oorlogvoering. Met name in de Betuwe kwam deze statische oorlogvoering sterk naar voren. Het front kwam hier op vele plaatsen stil te liggen in de drassige weilanden. Naast de verschrikkelijke condities op ‘ Het Eiland’, was op de radio regelmatig ,,Mary of Arnhem” te horen, de vrouwelijke stem van de Duitse propagandazender van de Wehrmacht.
The Island
Vanaf 3 oktober 1944 nam het Amerikaanse 101st Airborne Division de posities van de Britten over, en werden deze divisie verantwoordelijk voor de Betuwe. Dit gebied strekt zich uit van Opheusden tot Driel, ingesloten door de Nederrijn en de Waal. De spoorlijn Arnhem-Nijmegen vormde de oostgrens. Tussen de dijken van de twee rivieren lag vlak akkerland, met hier en daar grote en kleine dorpen. De dijken langs de rivieren waren zeven meter hoog en door de velden liepen sloten die bedekt waren met veel plantengroei. Slechts gescheiden door de rivier observeerden de Duitsers elke beweging van de Amerikanen op wat zij ‘The Island’ noemden. Het weer was belabberd, zoals herfstweer in het noordwesten van Europa meestal is: kil, vochtig en regenachtig. Het zou een schitterende entourage zijn geweest voor een film uit de Eerste Wereldoorlog. Net als de soldaten aan het westelijke front van 1914 en 1917 moesten ze het doen zonder tankondersteuning, aangezien een tank in dit gebied een te zeer in het oog springend doelwit was.
Mary of Arnhem
Een Engels krantenartikel over ,,Mary of Arnhem”.
Naast het verschrikkelijke weer en vijandelijke artillerie werden de Geallieerden op het ‘Eiland’ ook met propaganda bestookt. De Geallieerden zonden af en toe een lading demoraliserende pamfletten, per granaatsalvo, naar de andere zijde, de Duitsers zochten het vooral in het gesproken woord, via luidsprekerinstallatie of via de radio. Een van hun ,,geheime wapens” was ,,Mary of Arnhem” en haar stem vulde de meeste zendtijd van ,,Radio Arnhem”, een gedurende de koude eentonige winteravonden veelbeluisterde militaire zender waarmee de Duitsers bij de Geallieerden twijfel trachtten te zaaien omtrent de zin van hun missie. De uitzendingen waren er voornamelijk op gericht gevoelens van heimwee en defaitisme op te wekken en met name de Canadezen, zo ver van huis en alles wat hun lief was verwijderd, bleken kwetsbaar voor de warme, gevoelvolle toon waarop ,,Mary” uiting placht te geven aan haar medeleven met de militairen in hun kille, vochtige onderkomens.
Er werden fantasieën geweven rond de figuur van ,,Mary of Arnhem” en toen de mannen Arnhem binnentrokken koesterden menigeen de stille hoop haar te zullen ontmoeten. Een vrouwelijke etalagepop, uit een vernield modemagazijn op straat geworpen werd door de militairen met haar naam bekladt en als onderwerp van een groepsfoto gekozen. Maar, Mary” zat niet in Arnhem; in feite was zij er nooit geweest!
Radio Arnhem
In de deuropening van schoonmaakbedrijf ,,Arnhem” aan de St. Peterlaan kleden Canadese militairen van het Perth Regiment een etalagepop aan die ,,Arnhem Mary” werd genoemd.
De rol van ,,Mary of Arnhem” werd gespeeld door Helene Sensburg, een brunette van 31 jaar en echtgenote van een cavalerie-officier. Zij was in Duitsland geboren en kwam daar in 1939 terug na een 10-jarige verblijf in Engeland, waardoor zij de Engelse taal vrijwel beheerste. In Duitsland vond zij een baan bij de Deutsche Rundfunk. In oktober 1944 werd zij overgebracht naar een propagandasectie van de Wehrmacht, die in Hilversum een programma verzorgde onder de naam ,,Radio Arnhem”, en werd het ,,Mary’s” taak de geallieerden bij het Nijmeegse bruggenhoofd te verleiden om over te lopen. Ruim vier maanden lang bleef zij in de lucht met soms exacte gegevens over onderdelen en namen van de britten – en er kan worden gesteld dat deze ,,Tokyo Rose” van Arnhem met haar praatjes en voorstellen uitermate nadelig is geweest voor het moreel van de troepen. Mary’s vriend was E. Taubert, sinds 1940 chef technische dienst van Radio Hilversum en later propagandachef.
Een 21-jarige blondine, Gerda Markov (gehuwd met een radio-technicus) verving ,,Mary” als deze, vanwege een chronische nieraandoening, soms het bed moest houden. Gerda had voor de oorlog enige tijd in New York gewoond en kon ook vloeiend Engels spreken. Na de bevrijding zijn beide vrouwen in den Haag opgespoord en in hechtenis genomen. De intelligence-officieren van de 48h Highlanders of Canada, Lt. M.C. Murrick, en Lt. Gray van Sp. Coy genoten de twijfelachtige eer hen in gevangenschap te ontmoeten.
