Blog

In het kleine Luxemburgse stadje Wiltz had de oorlog in 1944 een zware tol geëist. Wiltz was namelijk het centrum van verzet was geweest en er waren brute represailles door de Duitsers uitgevoerd. Mensen werden op het stadsplein neergeschoten en mannen werden gedwongen om in het Duitse leger dienst te nemen. De Duitse bezetting duurde vier jaar voordat in september 1944 de Duitsers zich terugtrokken uit Wiltz. Na de bevrijding van de stad trokken geallieerde soldaten door Wiltz voor R&R (rust en herstel).

De Keystone-divisie
Het 112e regiment, wat een onderdeel was van de 28e infanteriedivisie (bekend als de Keystone-divisie) hadden enorme zware gevechten moeten leveren in het Huertgen Forest. Voor de Amerikanen was het woord Huertgen, met de klank huert (hurt = pijn), dan ook synoniem voor dood en verminking. Na zware verliezen te hebben geleden, werd het regiment na hergroepering voor rust naar Wiltz verplaatst. De inwoners van Wiltz hadden tijdens de bezetting heel weinig voedsel tot hun beschikking en hierdoor konden ze tijdens de bezettingsjaren geen Kerstmis of andere tradities vieren. Een paar dagen voor Thanksgiving vertelde korporaal Harry Stutz zijn vriend, korporaal Richard Brookins: “Ik denk dat we voor deze stad een kerstfeest moeten organiseren, een soort sinterklaasdag. Honderden jaren werd hier in Wiltz op de vooravond van Sint-Nicolaasdag op 5 december feest gevierd. Een man verkleed als Sinterklaas paradeerde door de stad en gaf snoep aan de kinderen. Door de bezetting vierden de kinderen in Wiltz al bijna vijf jaar geen Sinterklaasdag. Sommige van de kinderen hebben Sinterklaas nog nooit gezien, tijd voor actie dus!”

De Amerikaanse Sinterklaas
Harry sprak met de plaatselijke priester, pater Wolffe, die alle stedelingen uitnodigde. De Amerikaanse militairen schonken van hun rantsoen alle snoep en chocolade en zelfs een deel van hun geschenken die ze vanuit huis opgestuurd hadden gekregen. De veldkeuken zou donuts en cakes bakken voor het feest. Wie moet nou Sinterklaas zijn? Harry zei: “Jij, Dick! Je bent lang, zoals pater Wolffe. Je kunt de mooie gewaden en de hoed van een bisschop dragen. ‘De tweeëntwintigjarige Dick was nog niet zo zeker – hij had zelfs nooit de Kerstman gespeeld. “Ik wist niet wie Sinterklaas was, dus ik wist niet wat hij deed, en ik wilde het niet bederven voor de kinderen.” “Je moet het doen,” zei Harry, “voor de kinderen van Wiltz. ‘Dus Dick stemde in, ja maar niet alleen voor de kinderen maar voor iedereen!’ In de middag van 5 december 1944 werd Dick meegenomen naar het kasteel van Wiltz, de thuisbasis van een kloosterschool. Nonnen hielpen hem de gewaden, soutane, surplice en een cape van pater Wolffe aan te trekken. Een baard van touw werd vastgebonden met een lint, en met de mijter van een bisschop kon Dick als Sinterklaas doorgaan. Twee kleine meisjes met engelenvleugels zouden worden ingezet als hulpjes van Sinterklaas.

De Amerikaanse militair Richard Brookins verkleed als St. Nicholas/ Sinterklaas in een Willy’s Jeep.

Wat een feest!
Sint Nicolaas zat met zijn ‘engelen’ achter in een jeep, klaar om naar het stadsplein te gaan. Pater Wolffe gaf een zegen: “Moge God en de geest van Sint Nicolaas met u zijn.” Vrouwen en kinderen stonden langs de straten – de enige aanwezige mannen waren mannen uit de 28e Divisie. Een militair speelde gitaar terwijl kinderen zongen en dansten. Toen ze Sinterklaas zagen, juichte iedereen. De gezichten van de kinderen gloeiden van opwinding en vreugde. De nieuwe Amerikaanse Sinterklaas sprak met elk kind in het Duits, vroeg hun namen en bood snoepjes aan. Toen hij rondliep als bisschop zegende hij de kinderen. Na ongeveer 40 minuten klom Sinterklaas terug in de jeep om naar het kasteel te rijden, want ook hier zaten veel kinderen te wachten. Sinterklaas zegende de kinderen in het kasteel, waarna hij met zijn ‘engelen’ naar een grote stoel in het kasteel werd begeleid. Amerikaanse militairen van het Kerstcomité zaten aan tafel en trakteerden snoepjes, terwijl de nonnen warme chocolademelk serveerden. Deze chocolademelk was gemaakt van de gesmolten Amerikaanse chocoladerepen. Nadat het laatste kind bij Sinterklaas was geweest, bedankte de moeder-overste Sinterklaas en zei: “De kinderen zijn erg blij. Ze zullen het onthouden, net als wij”. ‘De heilige bedankte zijn twee engelen en vertrok toen het laatste lied werd gezongen. Hij trok snel de gewaden uit zodat de priester naar de mis kon gaan. Minder dan twee weken later lanceerde Adolf Hitler het laatste grote offensief om de geallieerde linies aan de westgrens van Duitsland te doorbreken. De 28e divisie was genoodzaakt om de stad Wiltz te verdedigen tijdens de bloedige strijd die bekend staat als de Slag om de Ardennen. Veel militairen van de Keystone Divisie en veel burgers van Wiltz werden gedood of raakten gewond tijdens deze gevechten.

Sinterklaas op het stadsplein van Wiltz op 5 december 1944.

De traditie gaat door
Na de geallieerde overwinning op nazi-Duitsland leidde de herinnering aan de Amerikaanse Sinterklaas tot een jaarlijkse reconstructie van deze bijzondere dag. In 1977 namen vertegenwoordigers van de stad contact op met Brookins en nodigden hem uit om met zijn familie naar Wiltz terug te keren voor de herdenking. Hij nam de uitnodiging aan en speelde weer Sinterklaas voor de kinderen van Wiltz. De reconstructie van het bezoek van de Amerikaanse Sinterklaas is sindsdien elk jaar voortgezet, uitgevoerd door de organisatie Oeuvre Saint-Nicolas. Brookins keerde zelf zeven keer terug naar Wiltz om zijn speciale rol te spelen. In december 2014 bezocht Brookins op 92-jarige leeftijd opnieuw Wiltz. Hoewel hij te zwak was om Sinterklaas te spelen, maakte hij als eregast een jeeprit en begroette hij tijdens de viering zijn vele bewonderaars. Dick Brookins is in oktober 2018 op 96-jarige leeftijd overleden.

Richard Brookins is op 5 december 2014 weer verkleed als St. Nicholas/ Sinterklaas in Wiltz.

Ter herinnering aan Richard Brookins, 1922-2018

Terug naar touroverzicht

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben Duitse militairen maar liefst 200 miljoen pillen ‘Pervitin’ geslikt, een drug die nu bekend staat als Chrystal Meth en werd geproduceerd in de fabriek van Temmler bij Berlijn.

Onderzoek naar Pervitine
Hoewel het Nazi-regime voor totale onthouding preekte als het aankwam op alcohol en tabak, diende het 200 miljoen dosissen Pervitine (Chrystal Meth), een methamfetamine toe aan zijn militairen. Doordat militairen zowel mentaal als fysiek veel te verwerken kregen, raakten ze gemakkelijk oververmoeid. Het Duitse leger, met ‘het perfecte ras’ voor ogen, verwachtte bovenmenselijke prestaties. De Duitse schrijver Norman Ohler (46) deed als eerste uitgebreid onderzoek naar gebruik van verdovende middelen door de militairen. Hij schreef er de Nederlandse bestseller Drugs in het Derde Rijk over.

Duitse militairen tijdens de slag om de Ardennen in december 1944.

Nog voor de oorlog begon, in 1938, werd Pervitin in Duitsland uitgevonden. Het werd een populaire drug onder de Duitse bevolking. Een jaar later, in 1939, kwam de drugs in handen van dokter Otto Ranke. Hij was de directeur van het Instituut voor Algemene en Defensieve Geneeskunde en van de Militaire Geneeskundige Academie in Berlijn. Het was dokter Ranke die in 1939 de drug testte op 90 universiteitsstudenten en concludeerde dat Pervitin de Wehrmacht kon helpen om de oorlog te winnen. Geleidelijk aan werd het getest op enkele militairen, daarna werd het gewoon uitgedeeld binnen het leger. Zelfs de latere Nobelprijswinnaar Heinrich Böll zou het middel hebben geslikt.

Buitengewoon presteren
Methamfetaminen, waaronder ook Pervitin, doen net hetzelfde als natuurlijk adrenaline. Ze zorgen voor energie en geven een heroïsch gevoel. Maar de drugs is heel erg schadelijk voor het lichaam. Het leidt tot hartaanvallen, epilepsie en depressies. “Alcohol werd vooral geassocieerd met het proletariaat”, vertelt Frank Decat. Hij is historicus, gespecialiseerd in militaire geschiedenis. “Drankmisbruik zorgde al heel lang voor vele excessen, ook in Duitsland. Daarom dat het leger heel erg streng was tegenover alcohol. Militairen die dronken zwaar uit de bocht gingen werden zelfs geëxecuteerd.”

Verpakkingen van Pervitin.

“Maar Pervitin was voor de Duitsers iets helemaal anders. Het was nieuw, men kende er de gevolgen nog niet van, en drugs had toen nog niet de slechte naam die het nu heeft. Men zag het toen niet als een drug zoals alcohol, maar men plaatste het in de medische sfeer. Dat het negatieve effecten had was niet geweten, enkel dat je buitengewoon kon presteren met Pervitin.” Tegen het einde van de oorlog werkten de Nazi’s aan een nieuw ‘wondermiddel’ voor hun troepen. D-IX bevatte vijf milligram cocaïne, drie milligram Pervitin en vijf milligram Eukodal (een soort pijnstillende morfine). Dit middel zou het Duitse leger onoverwinnelijk moeten maken. De oorlog eindigde toen dit product nog in de testfase was.

Geallieerden
Het drugsgebruik kreeg navolging, zegt de Duitse schrijver Ohler. ,,De nazi’s waren de pioniers met synthetische drugs. Maar al snel verstrekten ook de Britten amfetaminen aan de militairen. De Amerikanen deden het later tijdens de Korea-oorlog, in Vietnam en in de oorlog in Irak. Tegenwoordig krijgen zelfs dronepiloten die vanachter hun computerscherm in de VS missies in Afghanistan uitvoeren een pil aangeboden, weet ik van een voormalige dronevlieger.”

Bron: Knack , AD en het boek Drugs in het Derde Rijk, Norman Ohler

Terug naar touroverzicht

De Duitsers noemden het nummer “Lili Marleen”, de geallieerden “Lilli Marlene”. Maar de spelling is niet belangrijk: dit nostalgische liefdes nummer werd door de militairen van beide zijdes grijsgedraaid.

In de zomer van 1944 waren de inwoners van Normandië verbaasd toen ze vanuit de koptelefoons van geallieerde voertuigen en tanks de BBC-uitzending hoorden met het bekende nummer Lili Marleen. Dit was hetzelfde nummer wat ze jaren gehoord hadden tijdens de Duitse bezetting. Het was verassend dat ze in enkele dagen een andere versie hoorden van het nummer; “Vor der Kaserne. Vor dem Großen Tor, Stand eine Laterne” naar “Underneath the lantern, by the barrack gate”.

Een prachtige illustratie van het nummer Lili Marleen….

Maar dit nummer werd nou eenmaal afgespeeld en meegenomen door de geallieerde militairen, naast chocolade en kauwgom. Het lied is gebaseerd op de tekst van een gedicht dat Hans Leip in 1915 schreef: Das Lied eines jungen Soldaten auf der Wacht. In dit gedicht schrijft Leip dat zijn liefje, Lili Marleen, buiten bij de kazerne onder een lantaarnpaal op hem wacht. Het is een verhaal dat beide zijdes aanspreekt, een jonge Duitse militair die verliefd is en opgeroepen wordt om te vechten tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Laten we een aantal jaren teruggaan. Op 18 augustus 1941 bombardeerden en verwoesten Engelse bommenwerpers de opslagplaats met muziekplaten van het hoofd van de Duitse Militaire Radio Service in Belgrado. Het hoofd van de Radio Service, luitenant Heinz-Karl Reitgen besloot om het nummer van Lili Marleen uit te zenden op de radio. Door het bombardement was namelijk weinig muziek beschikbaar. Het lied wordt uitgezonden en sloeg vervolgens enorm aan. Volgens de verhalen zouden zelfs de Australiërs die op dat moment de door Duitsers bezette havenstad Tobroek in Oost-Libië belegeren, gevraagd hebben of de radio van de Duitsers niet wat harder kon worden gezet. Dit terwijl critici erg sceptisch waren over het nummer, het zou saai en zonder ritme zijn. Joseph Goebbels vond Lili Marleen ‘onpatriottisch’, hij zou het een lijk van een smartlap hebben genoemd.

Duits-Amerikaanse actrice en zangeres Marlene Dietrich trad regelmatig achter het front op voor de Amerikaanse militairen.

In ongeveer zes maanden werd het lied in maar liefst vijftig talen uitgebracht. In de lente van 1943 was het Britse leger genoodzaakt om een Engelse versie te produceren. Goebels had namelijk Lale Anderson de opdracht gegeven een Engelse versie te produceren, deze aangepaste versie zou de geallieerden moeten demotiveren. De Britse versie die opgenomen werd met Tommy Connor en Anne Shelton bleek een enorm succes. De Amerikanen produceerden met de Duits-Amerikaanse actrice en zangeres Marlene Dietrich in 1944 een zwoelere en vlottere versie. Ze zong deze versie tijdens zestig concerten in Europa voor Generaal Pattons Derde Amerikaanse leger. Uiteindelijk moderniseerde Marlene Dietrich het nummer met andere woorden en veranderde ze de titel naar: Lily Marlene. Het verhaal van de zangeres van de eerste versie, Lale Andersen, is in 1981 verfilmd door regisseur Rainer Werner Fassbinder.

Het ware verhaal van Lili Marleen

Terug naar touroverzicht

Dat Jerry de Engelse scheldnaam is voor `Duitser’ is bij velen bekend. Veel minder bekend is wat de Jerrycan daarmee te maken heeft.

Ontwikkeling van de Wehrmachtskanister
Het is heel eenvoudig. Het platte benzineblik met handvat en tuit is een Duitse uitvinding. De jerrycan werd in 1936 ontwikkeld door de firma Eisenwerke Müller & Co. in Schwelm. Door Ambi-Budd werd in 1937 een verbeterde versie ontwikkeld. De Duitse benaming was Wehrmachtskanister. In voorbereiding op de oorlog hadden de Duitsers in 1939 er duizenden van op voorraad, tijdens de oorlog maakten ze er dan ook volop gebruik van. In 1942 maakte het Engelse leger in Noord-Afrika enkele van deze blikken buit op de troepen van Rommel. Ze waren diep onder de indruk van hun bruikbaarheid. De blikken werden naar Engeland gestuurd, waar ze al snel in productie werden genomen.

Amerikaanse Jerrycans worden vanuit een trein in een GMC Truck geladen.

De Jerrycan
De Britse militairen doopten het blik om tot een jerrycan, ofwel moffenblik. Later werd dit de officiële naam binnen de NAVO, behalve in Duitsland, waar ze nog steeds van Kanister spreken. De scheldnaam Jerry dateert overigens niet van de Tweede maar van de Eerste Wereldoorlog. Aanvankelijk werden er Duitse gevechtsvliegtuigen mee aangeduid. Maar al snel werd het ook de bijnaam voor Duitse militairen, samen met onder andere Fritz en Hun. Hoogstwaarschijnlijk is het een verbastering van German, en in het begin schreef men dan ook wel Gerry. Een van de oudere betekenissen van jerry, dat in het Engelse slang onder meer `pispot’ betekent, sloot goed aan bij deze scheldnaam.

Tien miljoen Jerrycans spoorloos..
Van de twintig miljoen Jerrycans die in Normandië vanaf D-Day aan land waren gebracht, waren er in augustus ongeveer de helft spoorloos verdwenen. Dit was voor de geallieerden een raadsel.. Wat was er mee gebeurd? Er zijn verschillende theorieën hierover; er zijn veel achtergelaten door de bemanningen van tanks en andere voertuigen, ze zijn gebruikt om schuilplaatsen van te maken, gebruikt als ‘blokken’ voor het repareren van voertuigen en ze zijn verkocht of gestolen. Een Amerikaanse divisie verbruikte tijdens hun opmars ongeveer 90.000 liter benzine per dag. Hierdoor nam het opperbevel dit probleem ook erg serieus. Er werd zelfs een grootschalige recycling programma opgezet, hiervoor werden ook krijgsgevangenen ingezet. Ook schoolkinderen waren gericht op zoek naar achtergelaten Jerrycans. In ruil hiervoor kregen de kinderen een certificaat die ondertekend was door Eisenhower.

Generaal Eisenhower kijkt hoe in Cherbourg Jerrycans worden gevuld.

Nog steeds in gebruik
De jerrycan met Duits / Brits ontwerp is nog steeds de standaard voor brandstof en andere vloeistoffen in de legers van de NAVO-landen. De Finse ontwerper Eero Rislakki ontwierp in 1970 een plastic jerrycan, deze werd uitgevoerd met een kleine schroefbare stop aan de bovenkant, achter de handgreep, om zo lucht naar binnen te laten stromen. Hiermee werd een soepele brandstofafvoer gegarandeerd. Het is lichter dan het oorspronkelijke ontwerp en toch bijna net zo stevig. Het werd al snel overgenomen door de Finse strijdkrachten en is commercieel verkrijgbaar.

Een Duitse Wehrmachtkanister in gebruik aan het oostelijke front in Rusland.

Terug naar touroverzicht