De 101ste Airborne Division op het ‘Eiland’.
Mislukken Operatie Market Garden
Na het droppen van de geallieerde luchtlandingsdivisies bleek dat het ultieme doel van operatie Market Garden niet gerealiseerd kon worden. De brug bij Arnhem kon niet worden vastgehouden door de Britse Paratroopers, ondersteuning van het Britse XXX-corps werd niet verwezenlijkt. De Red Devils vochten een wanhopige strijd in de straten van Arnhem en Oosterbeek toen bleek dat de beloofde versterkingen en voorraden hen nooit zouden bereiken. De enige steun die ze kregen was wat ondersteunende artillerie van de geallieerde zijde van de Nederrijn. De overgebleven Britse parachutisten probeerden de ‘veilige’ zijde van de rivier te bereiken. Sommigen haalden het, velen haalden het niet. Er spoelde lichamen aan op de rivieroevers tot in Wijk bij Duurstede. Eind september wordt de Amerikaanse 101st Airborne Division naar de Betuwe overgeplaatst. In plaats van een terugkeer naar Engeland en voorbereiding op een volgende luchtlandingsmisse, moeten zij dit gebied verdedigen gedurende oktober en november 1944. Aan dit statische front moeten de Airbornes felle Duitse tegenaanvallen en infiltraties, artilleriebeschietingen, gevaarlijke patrouilles, regen, wind en bittere kou weerstaan.
Een klassieke foto van een schuttersput op een dijk vlakbij Randwijk. De militairen in de schuttersput behoorden tot de 2nd/ 506th regiment.
Statisch frontgebied
Na operatie Market Garden werd de Betuwe een statisch frontgebied. Dit gebied strekt zich uit van Opheusden tot Driel, ingesloten door de Nederrijn en de Waal. De spoorlijn Arnhem-Nijmegen vormde de oostgrens. Tussen de dijken van de twee rivieren lag vlak akkerland, met hier en daar grote en kleine dorpen. De dijken langs de rivieren waren zeven meter hoog en door de velden liepen sloten die bedekt waren met veel plantengroei. Er liepen wegenover de dijken en smalle weggetjes naar het akkerland. De akkerbouw was intensief met wortelen, suikerbieten en kool, en hier en daar een boomgaard.
De Amerikanen nemen over
Op 3 oktober 1944 verplaatste de divisie zich met trucks over de brug bij Nijmegen en nam de frontlijnposities over van de Britse 43st Wessex Infantry Division, die een lijn van ongeveer tien kilometer beheerste. De 43st Wessex Infantry Division had zware verliezen geleden bij de poging om de bruggen en veren van de Nederrijn te bezetten en de Britse 1ste Luchtlandingsdivisie te evacueren, die een sprong bij Arnhem had gemaakt. Toen de divisie de voorste posities bereikten, trokken de militairen van de Wessex zich in trucks terug. De militairen van de Wessex divisie waren na twee week van gevechten volkomen uitgeput.
Vanaf 3 oktober 1944 nam het Amerikaanse 101st Airborne Division de posities van de Britten over, en werden deze divisie verantwoordelijk voor dit gebied. Slechts gescheiden door de rivier observeerden de Duitsers elke beweging van de Amerikanen op wat zij ‘The Island’ noemden. Het tweede bataljon 506 Parachute Infantry Regiment van Kolonel Strayer verspreidde zich over de zuidelijke oever van de Rijn en besloeg een terrein van ongeveer vijf kilometer lang, ten westen van Randwijk richting Opheusden. Het derde bataljon lag aan de rechterflank en het eerste bataljon werd eerst in reserve gehouden. De Easy-compagnie bezette de rechterkant van de bataljonslijn, met de Dog-compagnie aan de linkerflank en de Fox-compagnie in reserve. Kolonel Strayer vestigde het bataljonshoofdkwartier in Hemmen, een dorp net achter de frontlinie.
De 363. Volksgrenadier Division
De inlichtingendienst meldde dat de Duitse 363. Division Volksgrenadier (VGD) in de buurt was en orders had gekregen de Betuwe te heroveren. De 363. VGD Had grote verliezen geleden in Normandië, maar was versterkt en opnieuw uitgerust. De heuvels ten noorden van de Nederrijn geven de Duitsers een duidelijk voordeel. De Duitsers beschikten tevens over artillerie, waaronder de gevreesde 88mm-geschut waarmee zij het geallieerde gebied konden bestoken. Het was de 363. VGD die de opdracht kreeg om het gebied dat de Amerikanen verdedigden te heroveren vanuit het westen.
Parachutisten van de 2nd/506th regiment in positie bij een dijk langs de Nederrijn tussen Opheusden en Randwijk in Oktober 1944.
Het leven op Het Eiland
Elke compagnie van de divisie had de verantwoordelijkheid voor tweeënhalve kilometer van het front., veel meer dan de normale afstand voor de defensieve positie van een compagnie. De lijn was alleen te beheersen met strategische gepositioneerde vooruitgeschoven posten op de punten waas de Duitsers waarschijnlijk zouden naderen en waar zich volgens inlichtingen infiltratie zou kunnen voordoen. De compagnieën stonden door middel van radio, veldtelefoon en patrouilles in contact met de buitenposten. Op het ‘eiland’ bevonden zich hele Britse artillerieregimenten om de 101ste Divisie met hun vuurkracht te ondersteunen. Dat betekende dat er vooral artillerieduels werden uitgevochten. Elke beweging op het ‘eiland’ vond ’s nachts plaats, bij daglicht verbleven de militairen in schuttersputjes, observatieposten of in huizen en schuren. Het weer was belabberd, zoals herfstweer in het noordwesten van Europa meestal is: kil, vochtig en regenachtig. Het zou een schitterende entourage zijn geweest voor een film uit de Eerste Wereldoorlog. Net als de soldaten aan het westelijke front van 1914 en 1917 moesten ze het doen zonder tankondersteuning, aangezien een tank in dit gebied een te zeer in het oog springend doelwit was.
Ook de rantsoenen droegen bij tot het gevoel dat de divisie zich eerder bevond in een film over de Eerste Wereldoorlog dan in een echte veldslag in 1944. De Britse rantsoenen die de divisie kregen waren volgens veel para’s verschrikkelijk. De Amerikanen hadden vooral een hekel aan het vlees in blik en de machtige Yorkshire pudding, maar waren ook niet dol op de ossenstaartsoep, die omschreven werd als ‘vet waarin botten dreven.’ De meeste Airbornes gooiden alle artikelen uit het pakket in een grote pan, deden er wat groenten bij die ze te pakken konden krijgen en maakten een soort stoofschotel. Net als in de Franse dorpen aan beide zijden van het westelijke front in de Eerste Wereldoorlog was de burgerbevolking van het ‘eiland’ geëvacueerd. Omdat het een statisch front was deed het nog het meest aan de Eerste Wereldoorlog denken.
De 101ste Airborne Division bracht er bijna twee maanden door en leverde dagelijks strijd. Ze stuurde bijna honderd patrouilles eropuit. Ze sloeg aanvallen af. Ze gebruikte onvoorstelbare hoeveelheid munitie. Ze leed verliezen. Maar toen ze na twee maand werd afgelost, droeg ze de frontlijnstellingen over die nauwelijks een centimeter waren opgeschoven. Tijdens de Battlefield Tour: The Island: 101st Airborne Division beyond Market Garden zullen we verschillende acties van de 101st Airborne Divisie uitlichten.
© Joël Stoppels
De zes vwo’ers zijn onder de indruk geraakt van ‘Jock’, zoals John McStay kortweg wordt genoemd. Ze spreken van een ‘superaardige man’. “Hij heeft veel voor anderen over. We denken ook dat hij speciaal voor ons heeft geleerd hoe hij moet mailen”, antwoordt Noa Sand, een van de zes vwo-leerlingen, op de vraag wat voor een man Jock is. “We mailden om de vier dagen en weer een paar dagen later kregen wij antwoord van hem. We mochten alles over hem weten en hij zei dat we vooral niet moesten schromen om iets te vragen. Het was gelijk ook heel informeel. Hij vond het ook heel leuk om mee te werken. Zelf gaf hij in Canada ook altijd lezingen op scholen over zijn tijd in de Tweede Wereldoorlog. Erover praten hielp hem ook zijn oorlogservaringen te verwerken.”
