Blog

Na 19 dagen van zware gevechten veroverden Amerikaanse troepen op 20 oktober 1944 de Duitse stad Aken. De val van de Duitse stad was voor de geallieerden het keerpunt in de oorlog en een nieuwe klap voor het Duitse leger.

Eerste Duitse plaats veroverd
Na de landing in Normandië rukten de geallieerde troepen met succes op naar Duitsland. In de herfst van 1944 trokken ze eindelijk de kern van nazi-Duitsland binnen. In de aanloop naar de slag om Aken maakten veel militairen zich zorgen om de zware gevechten die mogelijk zouden volgen. Maar aanvankelijk leek er weinig weerstand te zijn. De eerste Duitse plaats die de geallieerden op 12 september 1944 bereikten was Roetgen. Hier werden de Amerikanen zelfs door Duitse burgers verwelkomd met rozen en koffie.

De meedogenloze verdediging van Aken
De strijd om de stad Aken, ongeveer 30 km verderop, had een symbolische betekenis. De Duitse oorlogspropaganda riep op tot een meedogenloze verdediging van de stad. Vanaf begin oktober 1944 begonnen de Amerikaanse troepen met hun opmars. Hoewel de prioriteit lag bij het oprukken naar de Rijn, moest ook Aken worden veroverd. De gevechten duurden tot 21 oktober 1944. De opmars door de Amerikaanse 1e Infanteriedivisie verliep traag, omdat de Duitsers herhaaldelijk fel weerstand boden. De Duitse militairen mochten zich niet overgeven en er werden in de stad grote verwoestingen aangericht. Als eerste grote stad in het Duitse Rijk kwam in Aken een einde aan de nationaalsocialistische dictatuur en begon de periode van de bezetting.

Tijdens de slag was de BBC journalist George Mucha aanwezig om verslag te doen: “De Amerikanen rukten methodisch op van straat naar straat. Een paar meter verderop voor ons besproeide een Sherman tank de gebouwen met machinegeweervuur. Plotseling stopte hij. Er was een Duits machinegeweer ontdekt. We persten ons tegen de muur totdat de tank dit had opgelost door zijn kanon van dichtbij op het huis af te vuren. De straat trilde van de granaten die werden afgevuurd. Boven onze hoofden gierden de mortierbommen door de lucht. Het regende… Elke tien meter moest een huis van boven tot onder worden doorzocht op sluipschutters; deuren werden opengebroken en granaten werden in verdachte kamers gegooid.”

Zware verliezen
De strijd was hevig geweest en beide partijen leden meer dan 5.000 slachtoffers. De hardnekkige verdediging van de Duitsers had de geallieerde plannen voor de oostwaartse opmars naar Duitsland aanzienlijk verstoord, maar nu stond de deur naar Duitsland open en was de Siegfriedlinie doorbroken. De strijd om Duitsland zou lang en zwaar zijn – gevolgd door de Slag om het Hürtgenwald, waar de Duitsers zich ook hardnekkig zouden verdedigen.

Op deze foto voor het Landgericht aan de Adalbertsteinweg zijn Amerikaanse militairen (2d Battalion, 26th Infantry Regiment, 1st Infantry Division) te zien met een M1919 Browning machinegeweer. Aken was een van de grootste en zwaarste stedelijke veldslagen die door Amerikaanse troepen in de Tweede Wereldoorlog werd uitgevochten.

Op deze foto is te zien hoe Amerikaanse militairen tijdens de straatgevechten in de Duitse stad een 57 mm antitankkanon afvuren. De felheid van de Duitse verdedigers, samen met de bittere kenmerken van de stedelijke gevechten, maakten deze strijd tot een van de bloedigste, en de Amerikanen werden gedwongen om een groot deel van de stad in puin te leggen.

Tijdens de slag om Aken beschrijft een Amerikaanse verslaggever de gevechten op 13 oktober 1944 en het begin van de aanval door het 2nd Battalion, 26th Infantry Regiment; “Alleen het stevige geratel van machinegeweren en het snelle geblaf van geweren ontmoetten de ‘doughboys’ vanmorgen toen ze uit hun schuttersputjes en kelders in de buitenwijken van Aken klommen, de spoorrails overstaken en lege straten tussen rijen verwoeste huizen vulden… Boven de stad hing een misselijkmakende geur van dood, stagnatie en vuur. Het waren langzame en moeilijke gevechten. Groepjes Duitse infanteristen, die stand hielden in kelders en betonnen huizen, moesten op korte afstand worden uitgeschakeld.”

Indrukwekkende toen en nu foto van de M4 medium Sherman tank van de C-Company, 745th Tank Battalion genaamd “Cataline kid” die zich een weg baant door de hoofdingang van het treinstation Aken – Rothe Erde tijdens de gevechten rond het stadsviaduct in oktober 1944 .

Op de begraafplaats voor het Gerechtsgebouw aan de Adalbertsteinweg zijn nog steeds de sporen van de zware gevechten te zien. Na de slag werd de stad, die eerder in de oorlog al zwaar gebombardeerd was, voor 85 procent verwoest.

De afgelopen jaren heb ik veel battlefield tours mogen uitvoeren voor diverse privé groepen. In september 2024 mocht ik een tour verzorgen voor de zoon van private Floyd McCulloch, die tijdens de Tweede Wereldoorlog diende bij het Canadese regiment de Cape Breton Highlanders.

De felle gevechten rondom de Delfzijl- Pocket

McCulloch kwam pas op 29 april 1945 op het strijdtoneel in Delfzijl aan en beleefde in drie dagen felle gevechten en helse artilleriebeschietingen. Volgens Charles werd er door zijn vader weinig gesproken over de oorlog, alleen de komische anekdotes passeerden de revue. Samen met zijn familie traden we in de voetsporen van het regiment. We bezochten Bierum, Holwierde, Nansum en uiteindelijk Delfzijl waar McCulloch betrokken was bij de verovering van de Duitse kustbatterij. Zijn vader zat bij de D Company, die zwaar onder vuur kwam te liggen tijdens de opmars vanuit Uitwierde.

Luitenant Reg Roy, pelotonscommandant van de D Company, schreef in zijn dagboek: ‘Zodra we onderweg waren, werden er door de vijand lichtkogels afgeschoten. We rukten op langs de zeedijk en maakten direct contact met de vijand… We werden vastgepind door Duitse sluipschutters en dat vervloekte gemechaniseerde kanon… Mijn god, het was verschrikkelijk om te zien hoe onze kerels in stukken werden gereten, ik hoop dat ik nooit meer zo’n gevecht meemaak. Het was pure moord…het was voor mij het bitterste gevecht van de oorlog.’

 

Floyd McCulloch tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bron: familie McCulloch

Als afsluiting van de tour bezochten we het station van Delfzijl, dat op 1 mei 1945 werd veroverd door de B Company van de CBH. Bij deze gevechten werden honderden Duitsers krijgsgevangen gemaakt. Uit het regiments boek van de Cape Breton Highlanders las ik een paraaf voor van Floyd McCulloch: ‘De laatste veldslag die ik mij het meest herinner was de verovering van Delfzijl. Ik denk dat het voor ons de zwaarste strijd was waarin we ooit zijn terecht gekomen. Ik denk soms dat ik de brandende gebouwen nog kan ruiken, maar we hebben de stad ingenomen. Na de felle gevechten viel ik in slaap in een oud gebouw dat we als hoofdkwartier hadden. Sergeant MacGregor maakte me wakker en zei: ‘Het is voorbij, we hebben gewonnen!’ Hij zei dat hij mij niet nog een keer het gevecht in had kunnen sturen. Ik vertelde hem dat ik het gevecht waarschijnlijk ook niet meer had aangekund.’

 

De afsluiting van een bijzondere battlefield tour

Na afloop bedankte Charles mij emotioneel: ‘This was the closest I could get to my father. This was amazing!’ Tevreden keerde ik hierna huiswaarts, waarbij ik nogmaals nadacht over de inzet van de duizenden geallieerde militairen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit gaf mij het besef hoe bijzonder het is dat wij in Nederland al 79 jaar in vrijheid leven. En dat er anderen bereid waren om hier hun leven voor te geven. We zijn aan hen verplicht de vrijheid te beschermen en ongeschonden door te geven aan de nieuwe generaties. Ook het verhaal van private Floyd McCulloch!

‘This was the closest I could get to my father. This was amazing!’

---

Het Canadese monument aan de Gedempte Haven in Holwierde.

---

---

Op 8 februari 1945 begint Operatie Veritable. Het is de grootste aanval ooit gedaan vanaf Nederlands grondgebied met als doel de Duitse troepen te verdrijven uit het gebied tussen de Rijn en de Roer. Britse en Canadese militairen vielen vanuit het noorden aan, terwijl de Amerikanen de val vanuit het zuiden sloten. Waren de doelen eenmaal bereikt dan kon worden overgegaan tot het vervolg, operatie Blockbuster.

Operatie Blockbuster
Nadat de doelen van de eerste fase van operatie Veritable waren bereikt kon worden overgegaan tot het vervolg, operatie Blockbuster. Bij Blockbuster moest de laatste verdedigingslinie ten westen van de Rijn worden doorbroken, om zo in zuidelijke richting tot aan Xanten langs de Rijn op te rukken, en contact te leggen met de vanuit het zuiden oprukkende Amerikanen. Hiervoor zette het Canadese leger niet minder dan drie Britse en Canadese pantser- en vijf infanteriedivisies in. Hun belangrijkste obstakel was de Duitse verdedigingslinie Schlieffen-Stellung, bij de Canadezen beter bekend als de ‘Hochwald Layback’.

Zware tegenstand
Op 22 februari 1945 werd het offensief hervat, maar net zoals operatie Veritable werd er zware tegenstand ondervonden zodat slechts uiterst moeizaam opgerukt kon worden. Zuidelijker konden de Amerikanen hun operatie Grenade eindelijk inzetten omdat het Roerwater inmiddels was gedaald. Na een bombardement van duizend kanonnen trok het 9e Leger op 23 februari de Roer over, er werden zeven bruggen geslagen en op 26 februari waren er drie corpsen aan de overkant en op weg naar Düsseldorf. Ondertussen vochten de Britten en Canadezen in twee weken van bittere strijd, geconfronteerd met vastberaden tegenstanders van het 1. Fallschirm-Armee, en in het bijzonder slechte weers- en terreinomstandigheden, zich langzaam een weg van de ene gefortificeerde plaats naar de volgende, naar en door de Hochwald Layback, geleidelijk de Duitsers verdrijvend, tot ze tegenover Wesel aan de oevers van de Rijn stonden.

De Rijn bereikt
Het laatste gedeelte van het Rijnland offensief bestond uit het oversteken van de beroemde rivier zelf. De oversteek van de Rijn tussen Rees en Wesel kreeg de codenaam operatie Plunder. De gehele operatie begon aan het eind van de middag op 23 maart 1945. Een miljoen soldaten uit drie verschillende landen nam deel aan de operatie. De geallieerden hadden meer dan 4.000 stuks artillerie verzameld op de westoever van de Rijn, terwijl meer dan 250.000 ton aan voorraden werden aangesleept naar het front. ‘Voor de Canadezen en de onder hun commando vechtende Britten behoorden deze veldslagen tot de grimmigste en gruwelijkste van de gehele oorlog’, oordeelde Colonel C. P. Stacey, de schrijver van het boek ‘The Canadian Army 1939 – 1945 – An Official Historical Summary’. Maar van Emmerik tot Bazel stonden de geallieerden nu aan de Rijn. Daarmee waren ze beland op het uitgangspunt voor de beslissende eindfase van de oorlog, ook aan het front in Nederland.

Tijdens operatie ‘Blockbuster’ was het de taak van de 3rd Canadese Infanterie Divisie om de Duitse stad Uedem in te nemen en de weg vrij te maken voor de opmars van de 11th Armoured Division in oostelijke richting. Na de felle strijd om Keppeln wordt door Brigadier John Rockingham een aanvalsplan opgesteld voor de 9th Brigade. Deze zou met twee bataljons in zuidelijke richting moeten oprukken, the Highland Light Infantry of Canada op links en the Stormont, Dundas and Glengarry Highlanders op rechts. Als zij het noordelijke deel van Uedem in handen hadden, zou The North Nova Scotia Highlanders door het gebied oprukken en de zuivering van de stad voltooien. De aanval begon op 26 februari 1945 na een 30 minuten durende artilleriebeschieting. De Stormont, Dundas and Glengarry Highlanders, die over de hoofdweg vanuit Kleef oprukten, moesten vanaf hun startlijn meteen Bomshof zuiveren, maar maakten daarna goede vorderingen. Op links verloor the Highland Light Infantry of Canada, die vanuit Keppeln oprukte, verschillende personeels voertuigen door mijnen.

Die nacht staken de beide bataljons zonder veel problemen een anti-tankgracht over die rondom Uedem lag, maar toen ze rond middernacht de noordelijke buitenwijken van de stad binnendrongen, werd het verzet van de Duitsers sterker en ontwikkelde er zich een hevig gevecht. Tegen 4:00 uur beperkte de tegenstand zich nog tot enkele sluipschutters en rukte het North Nova Scotia regiment tot in het stadscentrum op. Op 27 februari was Uedem gezuiverd en was de weg vrij voor de volgende fase van de operatie, de aanval op de Hochwald opening door de 4th Canadian Armoured Division en de heuvelrug ten zuiden daarvan door de British 11th Armoured Division. Op deze foto worden Duitse gevangenen door het centrum van Uedem afgemarcheerd op 28 februari 1945. © IWM B14932

Na de verovering van Uedem was de weg vrij voor de volgende fase van de operatie, de aanval op de Hochwald opening door de 4th Canadian Armoured Division en de heuvelrug ten zuiden daarvan door de British 11th Armoured Division. Op deze foto is een Cromwell tank van de 15th/19th Hussars, het gepantserde verkenningsregiment van de 11th Armoured Division te zien voor de St. Laurentius kerk. © IWM B14938

Leden van het Canadian Press Centre poseren voor een gebouw in Materborn dat in februari 1945 werd omgebouwd tot een ‘Advance Press Camp’ nabij de verwoeste Duitse stad Kleef. Het was het eerste Canadese perskamp op Duitse bodem. Het dorp en de kerk werden zwaar beschadigd tijdens Operatie Veritable. Het gebouw draagt nog steeds de sporen van de strijd. © Library and Archives Canada (LAC)

Het 53rd Welsh Division rukte op vanuit de Duitse stad Goch richting de versterkte stad Weeze. Op 24 februari 1945, de eerste dag van de aanval, ontmoeten ze hevige weerstand in het dorpje Höst. De 6th Royal Welsh Fusiliers van de 169th Brigade werden tot staan gebracht en om 17:00 uur trok de Highland Infantry van de 71st Brigade door hun posities om de plaats aan te vallen. Ondersteunend door Crocodile vlammenwerpertanks vochten ze een hardnekkig en of bij daglicht op 25 februari was Höst helemaal gezuiverd.

Toen hierna de directe route naar Weeze was geblokkeerd door hevige weerstand van Fallschirmjäger-Regiment 22 van de 8. Fallschirmjäger-Division en enkele pantservoertuigen, maakte de 53rd Division gebruik van een klein bruggenhoofd dat door de aangrenzende 3rd Canadian Infantry Division was gevestigd over de Mühlenfleuth, een zijrivier van de Niers ten oosten van Weeze om twee brigades over te zetten en de stad van de achter- en zijkant te benaderen.

De manoeuvre werd in de nacht van 28 februari op 1 maart met succes uitgevoerd, en bij daglicht naderden de 7th Royal Welsh Fusiliers van de 158th Brigade Weeze vanuit het noordoosten, waardoor de Duitse verdedigers gedwongen werden zich terug te trekken. Patrouilles van de 1st Highland Light Infantry (71st Brigade) die in de nacht van 1 op 2 maart de stad vanuit het noorden binnentrokken, troffen hem door de vijand ontruimd aan. Op deze foto zijn militairen van de 4th Welsh te zien die het stadscentrum naderen. Dezelfde huizen staan nog steeds aan de Loestraße in Weeze. © IWM B15066

Tijdens operatie Blockbuster rukte vanuit de Duitse stad Weeze de British 5rd Infantry Division, ondersteund door de 8th Armoured Brigade via de weg naar Geldern op naar het volgende doel, de stad Kevelaer, zes kilometer verderop. Een eenheid pantservoertuigen ging voorop, bestaande uit de 4th/7th Royal Dragoons Guards, A Squadron van het 53rd Recce Regiment en de 1st Oxford and Bucks, tot ze door Duitse Sturmgeschütze en machinegeweren tot staan werden gebracht. De infanterie klom uit hun voertuigen en stuurden op 3 maart, na een nachtelijk gevecht in het dorp Neuenhof, patrouilles over de anti-tankgracht Kevelaer in, waar ze tot de ontdekking kwamen dat de Duitsers zich teruggetrokken hadden. Er werden slechts 20 gevangenen gemaakt maar de Ox en Bucks leden verliezen door booby-traps. Deze foto is op 4 maart 1945 genomen, de tanks behoren waarschijnlijk tot de 13th/14th Hussars, een andere eenheid van de 8th Armoured Brigade, die zich op die dag in Kevelaer concentreerde voor verdere inzet met de Welsh Division verder naar het noorden. De Amsterdammer Strasse is opmerkelijk weinig veranderd. Zelfs de vergulde kroon van het café Zur Krone aan de rechterkant is er nog. © IWM B 15146

Een met 75mm Gun M3 (M3 75mm) bewapende M4 Sherman-tank van de Britse 13th/14th Hussars, 8th Armoured Brigade staat geparkeerd in de Amsterdammer Strasse in Kevelaer op 4 maart 1945. Op de foto is duidelijk te zien dat rupsbanden en wielen aangebracht zijn om extra bescherming te bieden tegen Duitse antitankwapens. © IWM B 15145

Op deze foto is een Flail mijnenveegtank van de 1st Lothian and Border Yeomanry in Kevelaer te zien, waarvan tijdens operatie Blockbuster een eskadron van de 53rd Infantry Division was toegevoegd. Op deze foto passeert de tank de Sankt-Marien-Basilika in het stadscentrum, gefotografeerd door Sergeant Hutchinson. Kevelaer, een katholieke pelgrims stad sinds de 17e eeuw, kwam niet onbeschadigd uit de oorlog en leed op 14 februari en 1 maart 1945 onder luchtaanvallen, hoewel de meeste bommen buiten het centrum vielen. © IWM B 15148

Indrukwekkende toen en nu foto van de Hauptstraße in Kevelaer. Op deze foto zijn Britse militairen van de 53rd (Welsh) Infantry Division te zien die via het stadscentrum op 3 maart 1945 richting het volgende doel, de grote marktplaats Geldern, negen kilometer zuidelijker trekken. Opnieuw geleid door een eskadron van de 4th/7th Dragoon Guards ging de 158th Brigade op weg, maar voordat ze de stad bereikten, meldde een verkenningseenheid van het 12th King’s Royal Rifle Corps dat ze contact hadden gelegd met troepen van de US 35th Infantry Division. Het Duitse garnizoen ontruimde Geldern die nacht en de volgende morgen, 4 maart, namen de 1st East Lancashires de stad zonder weerstand in.

Bronnen:

• Official History of the Canadian Army in the Second World War, Vol III The Victory Campaign: The Operations in Northwest Europe, 1944-45 by Stacey, C.P.
• The long left flank by Jeffrey Williams
• Alastair Borthwick: Battalion: British Infantry Unit’s Actions from El Alamein to the Elbe, 1942-45.
• War Diary North Nova Scotia Highlanders, February 1945
• Forgotten Victory: First Canadian Army and the Cruel Winter of 1944-45 (Canadian Battle Series) by Mark Zuehlke
• ’40 – ’45 Toen & Nu, De slag om de Hochwald opening door Karel Margry
• Liberation Route Europe

Operatie Veritable was onderdeel van een geallieerde tangbeweging met als doel de Duitse troepen te verdrijven uit het gebied tussen de Rijn en de Roer. Britse en Canadese soldaten vielen vanuit het noorden aan, terwijl de Amerikanen de val vanuit het zuiden sloten. De Duitsers probeerden dit te voorkomen door dammen van de rivier de Roer door te steken.

Operatie Veritable
Operatie Veritable begon op 8 februari 1945. De operatie werd uitgevoerd door Britse en Canadese troepen die samen met de Amerikanen (operatie Grenade) de ingegraven Duitse soldaten moesten omsingelen om vervolgens als een soort tang de Duitsers in te sluiten en klem te zetten. De Canadese en Britse troepen vormden de noordelijke kant van de tang en de Amerikaanse troepen de zuidelijke kant. Door de dammen van de rivier de Roer (niet te verwarren met de Ruhr aan de andere kant van de Rijn) open te breken, voorkwam het Duitse leger dat het werd omsingeld. Door overstromingen werd de rivier op sommige plekken wel twee kilometer breed.

Slechte weersomstandigheden
Vanaf het begin van het offensief bezorgden slechte weersomstandigheden de geallieerden grote moeilijkheden in hun strijd tegen de Duitsers. Generaal Horrocks, die de Britse troepen leidde, zei later over de strijd: “wat zo frustrerend was, was dat de hele operatie zo gemakkelijk zou zijn verlopen als het gewoon was blijven vriezen.” De dooi maakte van de bevroren grond een modderpoel. Alsmaar aanhoudende regen en het doorbreken van de oevers van de Rijn verergerden de situatie nog eens. Hierdoor kwamen de geallieerden maar langzaam vooruit en konden ze het voordeel van grotere aantallen soldaten en betere uitrustingen niet volledig uitbuiten.

Op 23 februari had het water zich voor de Amerikaanse troepen voldoende teruggetrokken om eindelijk de rivier over te steken en tot de aanval over te gaan. Volgens de Amerikaanse generaal Dwight D. Eisenhower was operatie Veritable “een van de felste en meest heftige campagnes van de oorlog” en “een bittere strijd van uithoudingsvermogen tussen de geallieerden en de Duitsers.”

Canadese militairen van het North Shore Regiment (3e Infanterie Canadese Divisie) klimmen op een Buffalo amfibisch rupsvoertuig tijdens de start van operatie Veritable in Nijmegen. Het doel van de 3e Canadese divisie was om de zuidelijke oever van de rivier de Waal van Nijmegen naar Millingen te zuiveren en vervolgens de grens met Duitsland over te steken. De specifieke taak van het North Shore regiment was het veroveren en behouden van de steden Zandpol en Kekerdom en fabrieken aan de zuidkant van de Waal. Door de inzet van de Buffalo’s konden de doelen gemakkelijk worden bereikt. In het begin van de avond werden alle gestelde doelen ingenomen. De Duitsers zetten een aanval in op Zandpol, maar deze wordt afgeslagen door de North Shores. Bij deze aanval sneuvelden er 10 Canadezen en raakten er twaalf gewond, 78 Duitsers werden krijgsgevangen gemaakt.

Vanuit een andere hoek zijn de militairen van het North Shore Regiment tijdens de start van operatie Veritable gefotografeerd op de Ubbergseweg in Nijmegen. Op de achtergrond is het Hollands Duitsch Gemaal te zien. Achter het gemaal is een gedeelte van de Waalbrug te zien.

Indrukwekkende toen en nu foto van de Molenweg in Groesbeek met uitzicht op restaurant Oude Molen. Deze foto toont Britse Churchill-tanks van de 34e Tankbrigade tijdens operatie Veritable op 8 februari 1945. Om het offensief te ondersteunen, zetten de Britten en Canadezen enorm veel artillerie in. Er zouden ongeveer 1.050 kanonnen worden ingezet, waaronder 576 veldkanonnen, 280 middelzware en 122 zware en superzware. Ook werden er 72 stuks luchtdoelgeschut ingezet.

Tijdens operatie Veritable rukte het Schotse 5th Black Watch Battalion op van Pyramid Hill, via Milsbeek om contact te maken met de 1st Gordon Highlanders en van het Reichswald via Ottersum naar Gennep. Deze stad was van strategisch belang voor de aanval op de Duitse stad Goch. Helaas hadden de Duitsers de brug in Gennep opgeblazen en zich ingegraven achter de rivier de Niers. In de nacht van 11 op 12 februari 1945 werd besloten om met boten de Niers over te steken. De oversteek werd gevolgd door hevige straatgevechten, elk huis in het verwoeste centrum van Gennep moest één voor één worden gezuiverd.

Tom Renouf, een van de Schotse soldaten, schrijft in zijn dagboek: ‘De winkelpuien zijn allemaal vernield en de daken van de huizen staan op instorten. Ik stormde een huis binnen en kwam drie Duitsers tegen. Een schreeuwde het uit van de pijn, hij had een gebroken dijbeen. De soldaten waren oud en bang en leken blij krijgsgevangen genomen te worden…”

Na de eerste aanval op 11 februari om 07.15 uur en de verovering van de opgeblazen brug werd in hoog tempo gewerkt aan de bouw van een baileybrug over de vernielde Niersbrug om het zware materieel de stad in te leiden.

Op deze geënsceneerde foto is goed te zien hoe de Britse militairen van de C-Company, 5th Black Watch verwikkeld zijn in hevige straatgevechten in Gennep. De situatie is nu helemaal veranderd, het huis in het midden staat er nog steeds.

Duitse krijgsgevangenen worden in Ottersum (Gennep) geëscorteerd door Schotse soldaten van de 5/7 Gordon Highlanders, 51st Highland Division. Na hevige straatgevechten werd Gennep op 12 februari 1945 bevrijd. De verovering van Gennep was essentieel om de weg vrij te maken voor de opmars naar de Duitse stad Goch en het hart van Duitsland.

Indrukwekkende foto van een Britse 17 Pounder Valentine, Mk I, Archer in een ondergelopen straat in Kranenburg (Duitsland) tijdens operatie Veritable. Tijdens de start van operatie Veritable bliezen Duitse ingenieurs de sluisdeuren bij het Wylermeer op, kort hierna volgde de sluis bij Bienen. Na oponthoud door mijnen en modder werd Kranenburg op 8 februari 1945 om 18.30 uur veroverd door de Britse infanterie, maar toen ontdekten ze dat de hoofdstraat Nijmegen-Kleve al onder water stond.

Op 10 februari bleef het water stijgen. Om die reden gebruikten de geallieerden boten die voertuigen brachten naar het hoger gelegen gebied tussen Kranenburg en Nütterden. Hier was de weg hoger dan elders. Deze overstroming tot aan de Kranenburgbocht zorgde voor een groot verkeersprobleem. Omdat het merendeel van de bevolking echter al in september 1944 was geëvacueerd, hadden zij geen last van het water.

Toen en nu foto van Britse soldaten van de 15th Scottish Division met hun nieuwe trofee in de Duitse stad Kranenburg tijdens operatie Veritable. Deze operatie werd ook wel bekend als de slag om het Reichswald. Het was de grootste Britse en Canadese operatie sinds Normandië.

Op 17 februari 1945 naderden drie Britse divisies de Duitse stad Goch tijdens operatie Veritable. De 53rd (Welsh) Infantry Division en de 43rd (Wessex) Division vanuit het noorden en noordoosten, en de 51st (Highland) Division vanuit het westen ten zuiden van de Niers. Generaal Horrocks plande een volledige operatie om de stad Goch in te nemen. De operatie verliep zoals gepland. In de nacht van 17 op 18 februari 1945 vestigde de 44th Brigade zeven oversteekplaatsen over de antitank gracht op ongeveer 2500 meter van het centrum van de stad. Ze stuitten op zwaar mitrailleurvuur, maar tegen middernacht hadden ze allebei geconsolideerde bruggenhoofden over de antitank gracht gevestigd .

Aan de andere kant van de Niers viel de 153e brigade van de Highland Division zoals gepland aan en was het zuidelijke deel van de stad binnengedrongen. Het puin van de bombardementen stopte de opmars van de tanks, hierdoor was de infanterie de gehele dag en nacht betrokken bij felle straatgevechten. De Duitse garnizoenscommandant gaf zich op 19 februari over, maar de verwarde gevechten zouden ten zuiden van de Niers nog 48 uur voortduren. Tegen de avond van 21 februari 1945 was de gehavende stad Goch vrij van Duitse troepen. Op deze foto is te zien hoe Duitse krijgsgevangenen worden afgevoerd via de straten van Goch op 20 februari 1945. © IWM B 14759

Een Daimler Scout Car van de Britse 15th Scottish Infanterie Divisie passeert op 20 februari 1945 de watertoren aan de Klever Straße in Goch. © IWM B 14797

Op 11 februari wordt Kleve bevrijd, en op 20 februari Goch. Balfour is meteen ter plekke om historisch waardevolle bouwwerken, kunstobjecten en documenten te beschermen tegen vernieling en plundering. De stiftkerk van Kleve is door bommen volledig vernield, maar het lukt hem om delen van twee grote hout gesneden altaarstukken uit de 16e eeuw te bergen en in veiligheid te brengen. In Goch treft hij het stadsarchief aan in een weggeslagen gebouw dat al deels geplunderd is. Hij verzamelt de archieven en brengt deze in in totaal drie volgeladen vrachtwagens naar Kleve.

In het capucijnerklooster in Spyck heeft hij zijn hoofdkwartier ingericht. In Kalkar treft hij het stadsarchief aan achter half gebarricadeerde kamers. Hij markeert de deuren met de mededeling dat hier zaken van historische waarde liggen. Dat doet hij ook bij het parochiearchief in Kranenburg. Een grote verdienste van Balfour is het behoud van de Gochse Steintor, een monumentale poort en onderdeel van de middeleeuwse stadsvesting.

Hoe chaotisch het in die dagen in het door de oorlog verwoeste Kleve was, blijkt wel uit het feit dat de precieze sterfdag en de precieze omstandigheden waarin Ronald Balfour is te komen overlijden, niet bekend zijn. Balfours documenten van 3 maart 1945 zijn zijn laatste levensteken. De ouders krijgen 4 maart 1945 als sterfdag medegedeeld. Volgens zijn graf op het Britse militaire kerkhof in het Reichswald stierf hij op 10 maart. Men gaat er nu vanuit dat Balfour op het stationsplein in Kleve dodelijk getroffen werd door een granaatsplinter. In de korte tijd dat Balfour werd ingezet door de MFAA wist hij talrijke kunstschatten in veiligheid te brengen. Kleve en Goch zijn hem nog altijd zeer dankbaar en eren hem onder andere met een eigen straatnaambord en een luisterplek van de Liberation Route Europe.

Op deze toen en nu foto is de 14de eeuwse Gochse Steintor te zien. Op elke muur hadden de nazi’s een tekst van de Hitlerjugend geplaatst. Het was praktisch het enige onbeschadigde gebouw in Goch. © IWM B 15098

Bronnen:

• Official History of the Canadian Army in the Second World War, Vol III The Victory Campaign: The Operations in Northwest Europe, 1944-45 by Stacey, C.P.
• The long left flank by Jeffrey Williams
• Alastair Borthwick: Battalion: British Infantry Unit’s Actions from El Alamein to the Elbe, 1942-45.
• Liberation Route Europe

Na de Slag om de Schelde nam het II Canadian Corps op 9 november 1944 de Nijmegen saillant over van het 30th British Corps. Hun voorste posities strekten zich uit van Cuijk, tegenover het Reichswald, over het ‘Arnhemse eiland’ naar Maren. Ze groeven zich in langs de Maas en de boog van Nijmegen. Aan dit statische front moesten de Canadese militairen artilleriebeschietingen, gevaarlijke patrouilles, regen, wind en bittere kou weerstaan.

Patrouilles in de winter van 1944/1945
Gedurende de late herfst en vroege winter van 1944/1945 handhaafden de Canadese eenheden aan het front een programma van “agressieve patrouilles” om zoveel mogelijk informatie te verzamelen over de aard en de staat van de Duitse verdedigingswerken en de sterkte van de troepen. Onder dekking van de duisternis drongen gevechtspatrouilles zo ver mogelijk naar voren om “de sterkte van de belangrijkste verdedigingslinie van de vijand te lokaliseren en vast te stellen”. Er waren vier soorten patrouilles. Er werden verkenningspatrouilles uitgezonden om informatie in te winnen zonder ervoor te vechten. De gevechtspatrouilles hadden als doel om Duitse militairen gevangen te nemen, vijandelijke posities te vernietigen of informatie in te winnen. Deze patrouilles bestonden normaal gesproken uit tien of twaalf man en hierbij waren ze bereid om te vechten om zo hun missie te volbrengen. Ten derde waren er contactpatrouilles, deze brachten de communicatie tot stand met de flankerende eenheden. Tenslotte waren er ‘staande patrouilles’, deze waren niet meer dan één peloton in sterkte en beschermden de posities voor de hoofdverdediging en waarschuwden vroegtijdig voor Duitse tegenaanvallen. Dergelijke patrouilles waren bereid om te vechten, maar niet om ten koste van alles stand te houden.

Soldaten van the Black Watch of Canada in positie bij Groesbeek op 3 februari 1945. Library and Archives Canada.

1 januari 1945
De Duitsers starten het nieuwe jaar van 1945 met een enorme artilleriebeschieting op de Canadese posities rondom Mook. Het jaar begon letterlijk met een enorme knal, de meeste kanonnen waren in de lucht gericht en er werd ontzettend veel lichtspoormunitie verschoten. Ondanks het prachtige display, kon de D Company van de Black Watch of Canada het niet waarderen. De meeste artillerie- en mortier granaten kwamen in hun gebied terecht. Gelukkig duurde de beschieting maar enkele minuten en vielen er verder geen slachtoffers. Omdat het een heldere nacht met volle maan was, werd er eerst afgezien van een gevechtspatrouille.

Behalve helder maanlicht lag er een dikke laag ijs en rijp op het veld dat overgestoken moest worden. Maar ondanks de ongunstige condities voor een patrouille kwam er bij de Black Watch vanuit het hoofdkwartier een order binnen voor een gevechtspatrouille. Hierbij zou een krijgsgevangene moeten worden gemaakt voor eventuele inlichten over de sterkte van de vijand.

De patrouille gaat op weg
Luitenant R.F. Davey ging met twee NCOs en 9 soldaten op weg om een Duitser gevangen te nemen. Bij de eerste verkenning kwamen ze aan bij een ruïne van een huis aan de Katerbosseweg in Middelaar. Na de beschieting van het huis met een PIAT anti-tankgranaat gingen ze naar binnen. Een van de Duitsers rende via de hoek van het huis weg, in het huis zelf werden geen Duitsers aangetroffen. De patrouille ging hierop verder richting een huis aan de Elzensteeg, ook hier werd niks aangetroffen. Twee Duitse machinegeweren schoten krampachtig vanaf de dijk rond de Witteweg, maar ondanks het feit dat de patrouille veel munitie afvuurde en veel lawaai maakte, was er opmerkelijk weinig actie vanuit de Duitse linies. De patrouille keerde zonder krijgsgevangene om 03:50 uur terug.

Een brief aan de vrouw van soldaat Creamer over de vondst van zijn lichaam in Nijmegen. Library and Archives Canada.

Een dodelijke beschieting
Rond 07:15 uur volgde er plotseling een enorme beschieting op de posities van de D Company. Hierbij werd aangenomen dat de Duitsers bezig waren met een tegenaanval. Eén geïsoleerde buitenpost moest nog met de rest van het peloton worden verbonden door een communicatieloopgraaf en deze bevond zich binnen 50 meter van de Duitse posities. Door de Duitsers werden mortieren en automatische wapens gebruikt om er voor te zorgen dat er verder geen versterkingen door de Canadezen naar voren konden worden gestuurd. Om de verwarring te vergroten werd er door de Duitsers ook gebruik gemaakt van bazooka’s en Panzerfausts. De aanval overliep de bovengenoemde buitenpost die door vier man werd bemand, hierbij werden soldaat Kenneth David Grainger, John Emerson Dauncey en  Lance Corporal Henon James Connor gedood. Soldaat Walter George Creamer was een Bren Gunner in de buitenpost en raakte gewond door een handgranaat, hij bleef vermist tot 14 juli 1950. Zijn stoffelijk overschot werd toen aangetroffen in Nijmegen. Na de aanval trokken de Duitsers zich gecontroleerd terug. Volgens de War Diary van The Black Watch is het niet duidelijk hoeveel Duitsers bij deze aanval gedood werden, vermoedelijk hebben ze hun gesneuvelden mee terug genomen naar hun eigen linies. Het was na 17 dagen aan de frontlinie de eerste Duitse tegenaanval in het nieuwe jaar op de posities van de Black Watch of Canada rondom Mook.

Nieuwjaarsfeest op 7 januari voor de D Company van The Black Watch of Canada

Bronnen:

• War Diary, Black Watch of Canada. Januari 1945. Library and Archives Canada.