Joodse ontsnappingstunnel bij Litouws concentratiekamp gevonden

In Ponar, een concentratiekamp vlakbij de Litouwse hoofdstad Vilnius, stierven tussen 1941 en 1944 zeker 100 duizend mensen, onder wie 70 duizend Joden. Twaalf gevangenen ontsnapten via de tunnel, maar tot op heden was de tunnel waarover de overlevenden vertelden nog niet gevonden.

Bij een eerdere poging om te tunnel te vinden, in 2004, werd slechts de opening gevonden. Ditmaal is er gebruik gemaakt van een grondradar. De dertig meter lange tunnel werd op een diepte van zo’n twee meter onder de grond ontdekt. ‘Met een grondradar kun je meten of er afwijkingen in weerstand onder de grond zijn’, zegt Ivar Schule, zelf als archeoloog van RAAP actief geweest in onder andere Westerbork en het Poolse Sobibor.

Met behulp van deze technologie werd ook een plek gevonden waar de as van zeker 7.000 mensen lag begraven.

Sporen wissen

De tunnel was het toneel van een beroemd ontsnappingsverhaal. De tachtig mannen die de tunnel groeven, waren onderdeel van het zogenaamde ‘Leichenkommando’ en hadden de opdracht lijken op te graven en te verbranden, om zo de sporen van de massavernietiging die had plaatsgevonden te wissen, nadat duidelijk was geworden dat de Duitsers de oorlog zouden verliezen.

De mannen begrepen dat zij als laatste zouden worden gedood. Vanuit de kuil in het woud waar ze ’s nachts gevangen werden gehouden groeven ze de tunnel om te kunnen ontsnappen. In april 1944 ontsnapten ze via de tunnel, maar hun poging werd doorzien door de kampbewaking. Uiteindelijk wisten er twaalf het kamp veilig te verlaten.

Het verhaal kon tot nu toe niet worden gecheckt, omdat de tunnel niet was ontdekt. ‘Archeologie bij vernietigingskampen wordt tegenwoordig vooral gebruikt om getuigenverklaringen te checken’, aldus Schule. ‘Er zijn bijna geen historische bronnen, en veel getuigenverklaringen zijn onbetrouwbaar. Dan is een archeologische opgraving een goed instrument.’ De archeologen willen de tunnel zo snel mogelijk openstellen voor het algemene publiek.

Bron: Volkskrant