Operatie Market Garden | Toen & Nu 1944
Operatie Market Garden was een offensief van de geallieerden aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in september 1944. Het wordt beschouwd als de grootse militaire operatie op Nederlands grondgebied tijdens de Tweede Wereldoorlog. In deze indrukwekkende toen & nu fotoserie nemen wij u mee terug naar die septemberdagen van 1944.
Operatie Market Garden
Market Garden was een gewaagd plan van de Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery. De operatie bestond uit twee delen. Operatie Market was de naam van de luchtlandingsoperatie die werd uitgevoerd door Britse, Amerikaanse en Poolse luchtlandingstroepen. Tijdens dit onderdeel werden er meer dan 35.000 luchtlandingstroepen bij belangrijke bruggen (over de Maas, Waal en Rijn) tussen Eindhoven en Arnhem gedropt om deze bezet te houden. Operatie Garden omvatte de opmars van de grondtroepen waarbij het Britse 30e Legerkorps de luchtlandingstroepen bij de veroverde bruggen zo snel mogelijk moest ontzetten.
Militairen van het 2nd Battalion, South Staffordshire Regiment marcheren richting Arnhem.
De operatie was zeer ambitieus en slaagde niet haar doel te bereiken. Slechte weeromstandigheden in Engeland bemoeilijkten de aanvoer van versterkingen en voorraden. Daarnaast was de Duitse tegenstand veel feller dan verwacht. De opmarsroute van de grondtroepen werd meerdere keren door het Duitse leger afgesneden en kwam bekend te staan als ‘Hell’s Highway’. De geallieerden slaagden er uiteindelijk niet in om de laatste brug bij Arnhem in handen te houden; het werd de spreekwoordelijke ‘brug te ver’. In 1976 werd deze operatie verfilmd onder regie van Richard Attenborough. In juni 1977 werd de bekende film: “A bridge too far” uitgebracht.
Operatie Veritable
Als gevolg van het mislukken van operatie Market Garden hadden de geallieerden geen andere mogelijkheid dan een frontale en kostbare aanval op de verdedigingslinies van de Duitse grenzen. Deze aanval vond plaats in februari 1945 onder de naam operatie Veritable en was onderdeel van het Rijnlandoffensief. Deze operatie werd gelanceerd vanuit de omgeving Nijmegen-Groesbeek en vanuit de provincie Limburg. Beide gebieden grensden aan Duitsland en waren in september 1944 door de geallieerden veroverd. Hoewel operatie Market Garden uiteindelijk mislukte, betekende het wel de bevrijding van miljoenen Nederlanders in de zuidelijke delen van het land.
Indrukwekkende toen en nu foto van de St. Amandskerk in Geel (België) tijdens de start van Operatie Market Garden. In de ochtend van 17 september 1944 begonnen drie divisies van het Eerste Geallieerde Luchtlandingsleger – de Amerikaanse 101st en 82nd Airborne en de Britse 1st Airborne Division vanaf vliegvelden in Engeland over de Noordzee naar Nederland te vliegen om een aantal strategische bruggen in te nemen.
Op zondag 17 september 1944 verzamelde het 3e bataljon van het Britse XXX-Corps zich bij Neerpelt in België. Bren-carriers rollen in colonne op naar de startlijn over het Bocholt-Herentalskanaal, klaar voor de opmars naar Nederland. De Irish Guards hadden de taak om de voorhoede te vormen van het gehele Tweede Leger, dat via een smalle route – breed genoeg voor slechts één tank – zou oprukken. Langs de weg stond een 88mm-kanon, een van de wapens die eerder op 10 september door de Guards buitgemaakt was.
Tijdens de slag om Arnhem in september 1944 kwamen Duitse Luftwaffe-fotografen van de Propaganda-kompanie (PK) van Luftlotte 3 aan in Arnhem om foto’s te maken van de strijd tegen de parachutisten van de 1st Britse Luchtlandingsdivisie. Vanaf 19 september 1944 zouden de twee Kriegsberichter (oorlogsverslaggevers) meerdere filmrolletjes afschieten. Op deze foto zijn parachutisten te zien die worden ontwapend aan de Utrechtseweg in Arnhem. In deze huizen boden de pelotons van het South Staffordshire Regiment de laatste tegenstand voordat ze krijgsgevangen werden gemaakt. Let op de zware gevechtsschade rond de zijramen van het huis in het midden. Op de voorgrond zie je een 2cm FlaK 38 kanon. De foto is gemaakt bij de woningen aan de Utrechtseweg nummer 88-90.
Toen en nu foto van gevangengenomen parachutisten van het 2e Bataljon South Staffordshire Regiment voor het gemeentemuseum van Arnhem aan de Utrechtseweg. De tweede man van links is luitenant Jack Reynolds, de commandant van No. 1 Mortar Platoon. Hij bracht de tweevingerige groet aan een Duitse cameraman kort nadat hij gevangen was genomen. Het verzet van de luitenant tegen de Duitsers werd een van de meest iconische beelden van de Slag om Arnhem.
Ik was zo boos over het verlies van fijne jonge mannen. Op de weg zag ik een Duitse kerel met een camera en een grote grijns op zijn gezicht en ik dacht wat een b*****d en gaf hem het tegenovergestelde ‘V’-teken’.
Deze toen en nu foto toont Duitse StuGs en infanterie die langs het gemeentelijk museum oprukken (wit gebouw aan de linkerkant). Dit was in feite het verste punt dat het 2e Bataljon South Staffordshire bereikte in hun poging om via de bovenste weg door te stoten naar de Rijnbrug. Toen de voorraad Britse PIAT-antitankbommen op was, konden de Duitse StuG’s dichterbij komen en van bijna directe afstand op de gebouwen schieten.
Twee Britse parachutisten van C Company/2nd Battalion, 1st British Airborne Division liggen dood op het trottoir van de (hedendaagse no. 63) Utrechtsestraat in Arnhem. Deze foto is twee dagen na hun dood gemaakt door een Duitse oorlogsfotograaf die Kampfgruppe Moeller volgde (op de achtergrond verderop te zien). Deze gesneuvelde parachutisten werden op deze plek gedood terwijl ze optraden als verkenners voor de company. Deze foto herinnert ons aan de wreedheid van oorlog.
Op deze ’toen en nu’-foto rijdt een Duitse Sturmhaubitze 42 voorzichtig door de Weverstraat in Oosterbeek, langs het lichaam van een gesneuvelde Britse parachutist. Op 24 september 1944 vonden hier zware gevechten plaats. De dun bezette Britse verdedigingslinies werden herhaaldelijk doorbroken, maar de Britse militairen slaagden er bijna overal in om hun posities te behouden of te heroveren.
Op 22 september 1944 fotografeerde de fotograaf van het Signal Corps Private Murray T. Poznak de Oranjesingel in Nijmegen. Tijdens de gevechten om de Waalbrug twee dagen eerder vochten de parachutisten van de 82nd Airborne Division zich een weg naar voren door de huizen en brede laan die naar de grote rotonde bij de brug leidt. De laan zelf werd beschoten door Duitse artillerie-, mortier- en mitrailleurvuur. Het zicht op deze foto is richting de rotonde van de brug. De troopers op deze foto zijn van de C Company van het 1st Battalion, 504th Parachute Infantry Regiment. Deze mannen hadden woensdag 20 september 1944 deelgenomen aan de oversteek over de Waal en waren net afgelost in het bruggenhoofd door de 3rd Irish Guards. Nu keerden ze terug naar Nijmegen om in divisie reserve te gaan.
Op woensdag 20 september 1944 rijdt deze Sherman tank langs de rooms-katholieke pastorie van de H.H. Cosmas en Demian kerk in Groesbeek. Die dag worden in Groesbeek enkele Britse tanks gesignaleerd en vermoedelijk is deze onderweg naar het 1st Battalion van het 508th Parachute Regiment (82nd Airborne Division) dat zich heeft ingegraven bij de Duivelsberg en in Wyler.
Bron: Stichting Groesbeek Airborne Friends
De stad Nijmegen speelde een belangrijke rol tijdens Operatie Market Garden. Met zijn twee bruggen over de Waal (de hoofdtak van de Rijn) was de controle over de stad van vitaal belang voor de geplande opmars naar Arnhem. Nijmegen was al sinds de Romeinse tijd van strategisch belang en werd bewaakt door een oud fort, het Valkhof, dat de toegangswegen tot de oversteekplaatsen verdedigde. Pas in 1937 werd de 600 meter lange verkeersbrug (inclusief verhoogde opritten) gebouwd. Na mislukte pogingen om de Waalbrug te veroveren, stak het 504th Parachute Infantry Regiment van de 82nd Airborne Division op 20 september 1944 onder moordend vijandelijk vuur de rivier over. Ze slaagden erin een bruggenhoofd te vestigen op de noordelijke oever van de Waal en vanuit dit kleine steunpunt konden ze uiteindelijk de Waalbrug van Nijmegen bestormen en veroveren.
De Brug bij Grave over de Maas was de eerste van de drie grootste waterobstakels die het Allied Airborne Corps op de route van het XXX Corps naar Arnhem moest veroveren. Deze brug was in 1944 de langste brug van het continent met een lengte van bijna 400 meter. De taak om de brug te beveiligen werd toegewezen aan 504 Parachute Infantry Regiment, 82nd Airborne Division. Met slechts lichte vijandelijke flak-posities rondom de brug, was het plan om direct een compagnie af te zetten ten westen van de brug (DZ Easy). Zo werd aan twee van de tactische voorwaarden voldaan; namelijk een drop dicht bij het doel en een aanval vanaf beide uiteinden van de brug. Het veroveren van de brug werd door generaal Gavin beschouwd als essentieel voor het slagen van de operatie, omdat zonder deze brug de vitale aanvoerroute voor de voertuigen en tanks van het Britse XXX Corps verloren zou gaan.
Luitenant John Thompson’s Company E, 2/504 Parachute Infantry Regiment kreeg deze opdracht toegewezen. Hun missie, in de woorden van generaal Gavin ‘was om het westelijke uiteinde van de brug te veroveren, een wegblokkade op te werpen om zo alle toegangen te blokkeren en de stad Grave te veroveren. Op 17 september 1944 zag luitenant Thompson, staande in de deuropening van zijn C-47, dat ze over de bebouwde kom van Velp vlogen en besloot te wachten met de sprong. Eenmaal boven open grond sprongen de parachutisten in het Marspoldergebied dichter bij hun doel, de Maasbrug. Volledig afgesneden van de rest van hun eenheid, werd de beslissing genomen om de missie te starten. Na hevige gevechten werd de zuidkant van de brug ingenomen. De missie werd met succes voltooid zonder enige verliezen. Toen ook het gebied aan de noordkant was ingenomen, kreeg kolonel Tucker te horen dat: ‘Brug nr. 11 is van ons.’ Na de verovering van de brug arriveerde op dinsdag 19 september 1944 het Britse Household Cavalry Regiment.
Na de verovering van de Grave-brug over de Maas door Lieutenant John Thompson’s Company E, 2/504 Parachute Infantry Regiment, 82nd Airborne Division, arriveerde het Household Cavalry Regiment op dinsdag 19 september 1944 bij de brug. Intussen waren, slechts een halve mijl verder, general browning van First Allied Airborne Corps en generaal Gavin van de 82nd Airborne Division naar Dropzone Oscar in Overasselt (Schoonenburgseweg) gereden om de komst van de colonne af te wachten. Op deze foto kijken Browning en Gavin behoorlijk opgewekt bij het vooruitzicht van gepantserde versterking. De voormalige zuivelfabriek op de achtergrond, nu minus de veelbetekenende schoorsteen, vormt de link met deze historische ontmoetingsplek.
